به نام خدا
رشته مهندسی معدن
از دیرباز، دستیابی به منابع غنی معدنی کشورها، یکی از دلایل اصلی در استعمار برخی از کشورهای توسط کشورهای استعمارگر بوده است. به عنوان مثال، ذخایر معدنی و معادن سرشار منیزیم، زغالسنگ، مس و آهن در هند یکی از دلایل اصلی سیطره انگلستان بر این کشور بود. دلیل هجوم مهاجران فرانسوی، اسپانیایی، پرتغالی و انگلیسی به قاره آمریکا نیز معادن غنی طلا، نقره، الماس، مس و زغالسنگ این قاره بود. سوداگران پرتغالی، هلندی،انگلیسی و فرانسوی نیز به عشق تصرف معادن طلا و الماس آفریقا به این قاره روی آوردند و امروزه نیز دانشمندان به امید دستیابی به معادن پربار و فلزات نایاب و گرانبهای موجود در فضا، پروژه‌های بسیاری را در دست بررسی دارند.
علاقه به اکتشاف، استخراج و فرآوری معادن مختلف، باعث بوجود آمدن شغل مهندسی معدن شد. شاید علت اصلی رشد رشته مهندسی معادن در چندین دهه گذشته احتیاج بسیار زیاد کارخانه ها و تولیدی های مختلف به مواد اولیه بوده است. به عبارت دیگر مبنای اصلی تولید و توسعه صنعتی، مواد معدنی است که کشف، استخراج و فرآوری آنها نیاز به کارشناسانی متخصص دارد و به همین دلیل امروزه در بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی جهان، رشته‌ای به نام مهندسی معدن وجود دارد. رشته‌ای که در کشور ما نیز با گرایشهای اکتشاف، استخراج، فرآوری، مکانیک سنگ، اقنصاد معدن و زمین شناسی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ارائه می‌شود.
به علم کشف کردن، استخراج و فرآوری مواد معدنی، علم مهندسی معدن گفته می شود و کسی که سرپرستی و هماهنگی به همراه انجام کارهای فنی را بر عهده دارد مهندس معدن گفته می شود.
گرایش های اکتشاف معدن، زمین شناسی و مکانیک سنگ
مهندسین گرایش اکتشاف معدن و زمین شناسی، پس از شناخت کانی شناسی و سنگ شناسی و ساختارهای زمین شناسی اقدام به کشف معدن وتعیین نوع و شکل مواد معدنی کرده و به ارزیابی اقتصادی، میزان ذخیره و همچنین چگونگی استخراج ذخایر معدنی می‌پردازند. در این گرایش،دانشجویان درباره مکانیک سنگ، زمان‌شناسی ساختمانی، ژئوفیزیک و زمین‌شناسی معدنی مطالعه می‌کنند.
در این گرایش ها، عمدتاً دروس ریاضی، معادلات دیفرانسیل، آمار و احتمالات مهندسی، برنامه‌نویسی کامپیوتر، فیزیک، محاسبات عددی، شیمی عمومی، نقشه‌کشی صنعتی، اجزاء ماشین، استاتیک، دینامیک، مقاومت مصالح، مکانیک سیالات، شیمی فیزیک، نقشه‌برداری عمومی، عملیات نقشه‌برداری، زمین‌شناسی عمومی، زمین‌شناسی ساختمانی، زمین‌شناسی اقتصادی، مکانیک سنگ، اقتصاد معدنی و کانه‌آرایی تدریس می شود. همچنین دروس اصول استخراج معدن، برداشت زمین‌شناسی، کانی‌شناسی توصیفی، سنگ‌شناسی، کارتوگرافی و کاربرد عکس‌های هوایی، کانی‌شناسی نوری، مینرالوگرافی، زمین‌شناسی ایران، تجزیه مواد معدنی، ژئوفیزیک اکتشافی، حفاری اکتشافی، چاه‌پیمایی، ژئوشیمی اکتشافی، ژئوتکنیک، آب‌های زیرزمینی، نقشه‌برداری معدنی، ارزیابی ذخایر معدنی نیز به عنوان برخی ار دروس تخصصی ارایه می گردد.
گرایش های استخراج معدن:
مهندسینگرایش استخراج، عمدتاً در زمینه عملیات حفاری و آتشباری به منظور خردکردن سنگ، بارگیری و باربری و در اغلب اوقات سنگ‌شکنی به منظور رساندن ابعاد سنگ معدن به اندازه مناسب را فرا می گیرند. این عملیات می‌تواند در معادن روباز، زیرزمینی و در موارد محدودی در دریا انجام گیرد. مبانی مهندسی برق، ماشین‌های حرارتی، کانی‌شناسی، سنگ‌شناسی، برداشت زمین‌شناسی، کارتوگرافی و فتوژئولوژی، اصول اکتشاف و ارزیابی ذخایر، بازدید معدن، چالزنی و آتشباری، حفره چاه و تونل، ترابری در معادن، نگهداری در معادن، تهویه در معادن، روش‌های استخراج روباز، روش‌های استخراج زیرزمینی، نقشه‌برداری معدنی، آبکشی در معادن، کانه‌آرایی، خدمات فنی در معادن، اصول طراحی معادن از جمله مهمترین دروسی است که در این دوره ارایه می گردد.
گرایش فرآوری مواد معدنی:
در این گرایش، اصولاً تمرکز بر روی استحصال عناصر و یا ترکیبات آنها از سنگ معدن استخراج شده از معدن است. مهندسین فرآوری مواد معدنی که عمدتاً در کارخانه های فرآوری مواد معدنی مشغول به کار می شوند وظیفه طراحی، مهندسی و نظارت بر مراحل خردایش و طبقه بندی سنگ معدن شامل سنگ شکنی، آسیاکنی و سرندکنی؛ جداسازی کانی های باارزش از باطله؛ آبگیری از کنسانتره و باطله تولیدی در کارخانه فرآوری، و همچنین طراحی سد باطله جهت انباشت مقدار باطله زیاد تولید توسط کارخانه و حمل و نقل آنرا بر عهده دارند. در این دوره علاوه بر تدریس دروس عمومی مشترک با سایر گرایش ها، عموماً به دروس مرتبط با فرآوری مواد معدنی شامل کانه آرایی، فلوتاسیون، هیدرومتالورژی، اصول طراحی کارخانه، کنترل و مدلسازی، شیمی فیزیک و جدایش فیزیکی و …. پرداخته می شود.
زمینه های کاری عمده:
فارغ التحصیلان رشته مهندسی معدن می توانند در معادن، کارخانجات فرآوری مواد معدنی و سایر کارخانجات و شرکت های مرتبط با معدن؛ آزمایشگاههای مرتبط با مواد معدنی، نقشه کشی مناطق معدنی، تهیه طرح های اکتشاف، استخراج و فرآوری معدنی معدنی از طریق همکاری با سازمان های نظام مهندسی معدن؛ و به طور کلی در وزات صنعت، معدن و تجارت و شرکت های مرتبط و تحت نظارت این وزارتخانه و بعضاً در سدسازی و تونل سازی که عمدتاً با مهندسی عمران مرتبط است مشغول به کار شوند.